Hastalık Endişesi

Her birimiz zaman zaman sağlığımız için endişeleniriz, bazılarımız ise gerçekten çok sorunlu sağlık sorunları ile uğraşır. Bazen ise sağlığımız için duyduğumuz endişe kendiliğinden bir sorun olmuş oluyor. Sağlığınız için aşırı korkma durumu literatürde ‘hastalık endişesi’ olarak geçmektedir. Bu durum kişide ciddi kaygı ve korkuya neden olduğu için kişinin günlük hayatını olumsuz şekilde etkileyecek kadar ciddi boyutlarda olabiliyor. Rahatsızlık genelde ciddi strese maruz kalmış, özellikle de ciddi sağlık tehdidi yaşamış kişilerde ortaya çıkmaktadır (American Psychiatric Association, 2013). Hastalık endişesi genellikle orta erişkinlik döneminde ortaya çıkan ve hayat boyu süren bir rahatsızlıktır. Uzmanlara göre hastalık endişesi öğrenme yoluyla pekiştirildiği için, birinci dereceden akrabası olan kişilerde hastalık endişesi daha sık görünmektedir (Cleveland Clinik, 2014).

3 Tip Sağlık Endişesi vardır:

Kişinin gerçek sağlık sorunu vardır ama kişi bu durum karşısında aşırı korku yaşama ve semptomları abartma eğilimindedir.
Kişinin fiziksel sağlık sorunu yoktur ama kişi fiziksel izahı olmayan somatoform semptomlar yaşamaktadır, örneğin göğüs kafesi ağrısı, baş ağrısı, kas ağrısı, sırt ağrısı ve s. Kişi bu ağrıları fiziksel rahatsızlıkların habercisi olarak algılar ve ciddi sağlık sorunu olabileceği şüphesiyle farklı bölümlerde, farklı hastanelerde rahatsızlıklarına fiziksel teşhis konulması için uğraşırlar. Fiziksel sağlık sorunu yaşamadıkları söylendiği zaman tüm sonuçların da iyi olmasına rağmen kişi doktorun eğitimine, anlattıkları semptomların yeteri kadar ciddi kavranmadığına, hekimin bir şeyleri gözden kaçırıyor olabileceğine ve s. şüphe duymağa başlar ve farklı hastanelerde ve hekimlerde çare aramağa başlarlar. Genelde hastalık endişesi yaşayan kişi kolaylıkla psikolojik rahatsızlığı olduğunu kabul etmez.

Kişi gelecekte her hangi bir hastalığa yakalanabileceği endişesi yaşamaktadır. Örneğin, kanser olursam ne olur? Komşum Kalp krizi geçirdi ya bende de aynısı olursa… Gibi endişeler… 3.tip vakalar genelde obsesif kompülsif bozukluğu kategorisinde ele alınmaktadır.

Aşağıdaki soruları cevaplayarak hastalık endişenizin olduğunu test edebilirsiniz. (Cevaplar sizi fikir sahibi eder, gerçek teşhis almak için uzmanınıza danışınız)

Son 6 ayda:

Ciddi hastalığınızın olduğunu bedensel semptomlarınızı dikkate alıp düşündüğünüz oldu mu?
2. Bu düşünce sizi endişelendirdi mi?
3. Bu düşünceler sizin aile, iş, özel, arkadaş hayatınızı negatif yönde etkilediğini düşünüyor musunuz?
4. Sıklıkla kendinizi muayene ettiğiniz ve(ya) kendinize tanı koyduğunuz oldu mu?
5. Doktorunuzun ‘Sizde hiç bir şey yok, iyisiniz’ – diyaloğuna rağmen ona inanmamak durumuyla karşılaştınız mı?
6. Yakın çevrenizden, doktorunuzdan sürekli ‘iyisin’, ‘hasta değilsin’ gibi sizi rahatlatacak türden onaylar bekliyor musunuz?

Eşlik edebilecek rahatsızlıklar:

Somatik Bozukluk – belirli düzeyde somatik fiziksel semptomlar bu rahatsızlığa eşlik edebilir. Örneğin somatik baş ağrısı, göğüs kafesi ağrısı
Obsesif Kompülsif Bozukluk (OKB) – bir çok hastalık endişesi yaşayan kişiler zorlayıcı düşünceler geliştirebiliyorlar bu kompülsif davranışları eşliğinde getirebiliyor (Cleveland Clinic, 2014). Bazı araştırmalara göre hastalık endişesi OKB ile ortak nörobiolojik noktalara sahip olduğu için bazı uzmanlara göre Hastalık Endişesinin de OKB olabileceği düşünülmektedir (Veltman & et al, 2011)
Yaygın Anksiyete Bozukluğu – yaygın anksiyete bozukluğu yaşayan kişiler de sağlıkla ilgili anksiyete yaşayabiliyorlar, ama bu durum bir tek sağlıkla sınırlanmaz, oysa ki Hastalık Endişesinde problem sağlık endişeyle sınırlıdır. Bu durum aslında ayırıcı özellik olduğu kadar da, teşhis sürecinde dikkat edilmesi gereken önemli nokralardan biridir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) – travma yaşayan kişilerin travma içeriği (trauma content) fiziksel kaygı odaklı olabildiği göz önünde bulunması gereken önemli noktalardandır.
Psikoz – kişi somatik sanrılar geliştirmiş olabilir ve gerçeklerle uzlaşmayan tuhaf düşüncelere sahip olabilir, örneğin ‘birileri böbreğimi çıkardı’
Borderline Kişilik Bozukluğu – tıbben anlamı olmayan fiziksel semptomların veya küçük yaralanmaların dramatikleştirilmesi veya bir rahatsızlığın kasten üretilmesi (Munchausen Sendromu)
Histronik Kişilik Bozukluğu – olayları dramatikleştirmek için kişinin sağlık sorunlarını abartması, buna bağlı olarak sık-sık fiziksel şikayetler yaşaması ve hatta küçük bir yaralanma durumuna kişinin aşırı tepki vermesi
Ortoreksiya – yeterli kanıt veya tanı olmadan kişinin belirli gıdaların ona zarar verdiğini düşünerek diyetinden uzak tutması, örneğin glüten intoleransı
Ciddi sağlık sorunlarının kişinin tıbbi bakımdan kaçması sebebiyle alevlenmesi, veya ciddi fiziksel şikayetlerin göz ardı edilmesi

Tedavi Planı:

Öncelikle fiziksel semptomlarınızın gerçekten fiziksel rahatsızlıkla ilgili olup olmadığı araştırılması gerekir. Kişinin ciddi sağlık sorunu yoksa ve hastalık algısı varsa kişiye ‘hastalık endişesi’ teşhisiyle, tüm anksiyete rahatsızlıklarında olduğu gibi Bilişsel Davranışçı Terapi başlatılmalıdır (NİCE, 2014). Ayrıca, uzmanınızın eşlik eden ruhsal sorunlarınızı tespit eder ve onlara yönelik terapi planlaması uygular.

Reference:

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. (5th Edition). Washington, DC.
Cleveland Clinic (2014). Hypochondriasis. Cleveland Clinic, 2http://my.clevelandclinic.org/services/neurological_institute/center-for-behavorial-health/disease-conditions/hic-hypochondriasis
Mayo Foundation for Medical Education and Research. (2014). For Medical Professionals. DSM-5 redefines hypochondriasis. Mayo Foundation for Medical Education and Research. Retrieved November 8, 2014 from http://www.mayoclinic.org/medical-professionals/clinical- updates/psychiatry-psychology/diagnostic-statistical-manual-mental- disorders-redefines-hypochondriasis
National Institute for Health and Care Excellence, 2014. Anxiety Disorders. NICE (QS53)
Van den Heuvel, Mataix-Cols, Zwitser, Cath, van der Werf, Groenewegen, Van Balkom, and Veltman, 2011. Common Limbic and frontal-striatal disturbances in patients with the obsessive compulsive disorder, panic disorder and hypochondriasis. 41(11): 2399-2410